۲۱ شهریور؛ روز ملی سینما
گاهی به ورود سینما به ایران و مسیر پر فراز و نشیب آن
هر ساله ۲۱ شهریور ماه در تقویم رسمی کشور، به عنوان روز ملی سینما گرامی داشته میشود؛ روزی که فرصتی است برای بازاندیشی در گذشته، بررسی حال، و چشماندازی به آینده سینمای ایران.
آغاز آشنایی ایران با سینما
ورود سینما به ایران، به دوره مظفرالدینشاه قاجار بازمیگردد. در سال ۱۲۷۹ هجری شمسی (۱۹۰۰ میلادی) شاه در سفر به اروپا با پدیده تازهای به نام «سینما» آشنا شد. وی در بازگشت، دستور خرید دوربین فیلمبرداری را داد و ابراهیمخان عکاسباشی نخستین فیلمبردار ایرانی شد.
در اسناد تاریخی از جمله سفرنامه مبارکه مظفرالدینشاه آمده است که در هفدهم تیر ۱۲۷۹ او به تماشای دستگاه «سینموفتوگراف» رفت؛ که در واقع همان سینماتوگراف لومیرها بود. یک ماه بعد، ابراهیمخان برای نخستینبار از شاه فیلمبرداری کرد.بنابراین، مظفرالدینشاه را باید بانی ورود سینما به ایران دانست.
نامگذاری روز ملی سینما
در سال ۱۳۷۹، همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران و برگزاری چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران، تاریخ ۲۱ شهریور به عنوان «روز ملی سینما» در تقویم رسمی کشور ثبت شد. از آن سال به بعد، این روز با برگزاری جشنها و رویدادهای سینمایی همراه است.
نگاهی کوتاه به تاریخچه جهانی سینما
در دسامبر ۱۸۹۵، برادران لومیر فرانسوی دستگاهی به نام سینماتوگراف را رونمایی کردند که نخستین تصاویر متحرک را روی پرده سفید به نمایش میگذاشت. این دستگاه به سرعت محبوب شد و لومیرها نمایندگانی را به سراسر دنیا فرستادند تا سینما را معرفی کنند. البته ایران، در ابتدا جزو این کشورها نبود.
نخستین مدرسه سینمایی ایران
در سال ۱۳۰۹، فردی به نام اوانس اوگانیانس، مهاجری ارمنی/روسی، مدرسهای به نام «مدرسه هنرپیشگی» در تهران راهاندازی کرد. گرچه بسیاری از هنرجویان دوره را نیمهکاره رها کردند، اما این مدرسه را میتوان نخستین گام آموزشی جدی در مسیر تکوین سینمای ایران دانست.
تولد نخستین فیلم ناطق ایرانی
عبدالحسین سپنتا، نویسنده و روزنامهنگار ایرانی، در سفر به هند با کارگردانی به نام اردشیر ایرانی آشنا شد. نتیجه همکاری این دو، ساخت فیلمی به نام دختر لُر در سال ۱۳۱۲ بود. این فیلم نخستین فیلم ناطق فارسی است که با استقبال بیسابقهای در سینماهای تهران، بهویژه سینما ماژیک و سینما سپه روبهرو شد.
فیلم دختر لُر، آغازگر واقعی سینمای حرفهای ایران بود و موجی از توجه به زبان فارسی و فرهنگ ملی در فیلمها ایجاد کرد.
سینمای ایران بعد از انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، بسیاری بر این باور بودند که سینما دیگر جایگاهی در جامعه اسلامی نخواهد داشت. اما با حمایتهای مستقیم بنیانگذار انقلاب و تأکید بر سالمسازی و هدایت فرهنگی سینما، این هنر نهتنها باقی ماند، بلکه به یکی از تأثیرگذارترین شاخههای فرهنگی ایران بدل شد.
در دهه ۶۰ با ایجاد محدودیت ورود فیلمهای خارجی، حذف مالیاتهای سنگین از تولیدات داخلی و اعطای تسهیلات دولتی، سینمای ایران بار دیگر جان گرفت. آثار ماندگاری چون:
-
برزخیها
-
سرباز اسلام
-
فریاد مجاهد
به عنوان نمونههایی از تلفیق هنر و اندیشه انقلابی در آن سالها شناخته میشوند.
دهههای شکوفایی سینمای ایران
از سال ۱۳۶۴ به بعد، با شکلگیری ارتباطی بهتر میان هنرمندان و سیاستگذاران، دورهای طلایی در سینمای ایران آغاز شد. حضور در جشنوارههای جهانی، کسب جوایز بینالمللی و معرفی چهرههایی چون:
-
عباس کیارستمی
-
مجید مجیدی
-
جعفر پناهی
-
رخشان بنیاعتماد
ایران را در نقشه جهانی سینما تثبیت کرد.
نتیجهگیری
روز ۲۱ شهریور، نمادی از صدسال تلاش، خلاقیت و ایستادگی سینماگران ایرانی در برابر موانع فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است. سینمای ایران، با همه فراز و نشیبها، امروز بهعنوان یکی از سینماهای معتبر و اندیشمند در جهان شناخته میشود.
در این روز ملی، یاد و نام تمام هنرمندانی را گرامی میداریم که برای رشد و اعتلای این هنر-صنعت شریف، تلاش کردهاند.
📅 سیمرغ فرهنگ و هنر – همراه شما در شناخت و ترویج هنر ایرانی
📍 برای خواندن بیشتر درباره تاریخ سینمای ایران و پروندههای اختصاصی، با ما همراه باشید.